CHẦU ĐỆ TỨ KHÂM SAI

Chầu Đệ Tứ Khâm Sai (Địa phủ) – Danh hiệu: Chiêu Dung Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu vàng.

Danh hiệu: Chiêu Dung Công Chúa – Mai Hoa Công Chúa; Nguồn gốc: Mai Hoa Công Chúa chốn Thiên Cung; Phủ/ nơi cai quản: Địa Phủ; Hầu cận: Mẫu Liễu Hạnh; Lĩnh vực chính: Khâm sai toàn cõi bốn phủ, Giữ sổ Tứ Phủ, coi kho ngân xuyến, Ra uy sát quỷ trừ tà, Chiêu tài tiếp lộc gần xa cho đồng, Quyền cai bản mệnh gia trung; Trang phục: Màu sắc Vàng

Chầu Đệ Tứ Khâm Sai là vị thánh chầu trong hàng Tứ Phủ Chầu Bà, Chầu rất gần gũi và hầu cận kề bên cạnh Đức Thánh Mẫu thần chủ, cho đến nay tại thôn Tiên Hương (làng An Thái cũ) quê hương của chầu vẫn còn lưu truyền nhiều câu chuyện, sự tích về sự anh linh hiển hách của chầu.

“Quê hương An Thái xã danh

Có Chầu Đệ Tứ hách danh phàm trần

Ra uy sát quỷ trừ tà

Chiêu tài tiếp lộc gần xa cho đồng

Khâm sai đệ tứ tuỳ tòng

Chiêu Dung công chúa ngự đồng cứu dân”

Thần tích Chầu Đệ Tứ Khâm Sai

Chầu Đệ Tứ Khâm Sai hay còn gọi là Chầu Bà Đệ Tứ Khâm Sai quyền cai tứ phủ là vị thánh chầu trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Tứ Phủ của người Việt. Chầu vốn là Bồng Lai Tiên Nữ trên thiên cung, giáng sinh xuống đất An Thái trấn Sơn Nam, nay là thôn Tiên Hương xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định, hầu cận kề bên Thánh Mẫu thần chủ.

Gặp buổi giặc giã hoành hành, Chầu Đệ Tứ xông pha ra trận trở thành vị nữ tướng, vốn tính khảng khái chính trực, nếu có kẻ nào làm sai phép quân lệnh là “tiền trảm hậu tấu”, lập nhiều công lao giúp vua dẹp giặc và trấn giữ ở miền Hà Trung, Thanh Hóa nên được sắc phong là Chiêu Dung Công Chúa. Sau khi trở lại Thiên đình, chầu lại được Thánh Mẫu giao quyền khâm sai Tứ Phủ (từ Thủy Phủ cho tới Thiên phủ), biên chép sổ Thiên Đình, quyền cai bản mệnh các thanh đồng (là nhưng người thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu), trực tiếp giữ sổ Tứ Phủ, coi kho ngân xuyến. Lúc thanh nhàn, chầu truyền các nàng tiên vân du, dạo cảnh  khắp chốn, từ miền quê  ra tới kinh kỳ.

Đình Cốc Thượng là nơi tôn thờ Chiêu Dung Công Chúa Lý Thị Ngọc Ba, đã có công với dân, với nước. Bà đã cùng Hai Bà Trưng phất cờ khởi nghĩa đánh tan quân xâm lược Nam Hán phương Bắc, đem lại thái bình cho dân tộc vào thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên (năm 40). Sự tích về người nữ anh hùng này được Đông các đại học sĩ Nguyễn Bính ghi chép lại trong cuốn “Di tích và đền miếu nữ danh nhân Việt Nam”

Theo tài liệu thì tại xã Thiên Lộc, huyện Thiên Lộc, phủ Đức Quang xưa (nay là xã Hoàng Diệu, huyện Chương Mỹ, Hà Nội) có ông tù trưởng tên là Đặng Công Thành kết duyên cùng bà Lý Thị Ngọc. Ông bà vốn là người tu nhân tích đức, luôn làm việc phúc cho nhân dân trong vùng. Ông bà sinh được 5 người con trai. Sau khi chồng mất, bà ở vậy một mình nuôi dạy các con trưởng thành. Sống trong chế độ tàn bạo của quân nhà Hán, bà sớm nuôi ý chí yêu nước và truyền dạy tấm lòng yêu nước cho các con. Khi các con đã khôn lớn, mẹ con bà đã vận động nhân dân trong vùng xây dựng đồn binh, ngày đêm luyện tập quân sỹ, tích luỹ quân lương. Khi nghe tin Thái thú Tô Định đem quân về đàn áp bà đã cùng các con lãnh đạo quân sỹ chiến đấu tiêu diệt hàng trăm quân giặc. Do không cân sức mẹ con bà đã phải lui quân về chùa Hương, khôi phục lại lực lượng.

Nghe tin Hai Bà Trưng dấy binh khởi nghĩa, bà cùng các con cất quân về tụ nghĩa. Thấy mẹ con bà có khí phách phi thường thì Hai Bà Trưng mừng lắm và phong cho bà là Lý Thị Ngọc Ba – ý muốn tôn sùng lãnh tụ khởi nghĩa đứng đầu là Trưng Trắc, sau là Trưng Nhị và thứ ba là Lý Thị Ngọc Ba.

Sau khi tế cờ ở Hát Môn, Hai Bà Trưng xung trận, các đạo quân đều tả xung hữu đột, chống trận vang trời, quân Tô Định bị bại trận, nghĩa quân Hai bà thu phục được 65 thành.
Trưng Trắc xưng vua, Trưng Nhị được phong là Bình Khôi Công chúa và bà Lý Thị Ngọc Ba được phong là Chiêu Dung Công Chúa. Sau chiến thắng, bà được Hai Bà Trưng thưởng tiền và phong cho vùng đất Kim Cốc làm đất thang mộc.

Từ đó, bà cùng các con tổ chức cho nhân dân trong vùng làm ăn xây dựng quê hương. Tương truyền, vào một hôm (ngày 6 tháng chạp) trời đất bỗng mây mù kéo đến, gió cuộn lên cả một vùng sông Đáy, người ta thấy mẹ con bà xuống thuyền. Khi sóng yên, gió lặng chờ mãi không thấy mẹ con bà trở về, biết mẹ con bà đã hoá, Hai Bà Trưng vô cùng cảm kích nên lệnh cho dân trong vùng lập miếu, xây đình để thờ phụng mẹ con bà.

Kể từ đó, để tưởng nhớ đến công lao của bà và các con nhân dân trong vùng lấy ngày mùng 6 tháng chạp hàng năm là ngày giỗ cùng là ngày hội của dân làng Kim Cốc. Dưới thời Lê Trung Hưng, vua đã từng cử đại thần về đây làm lễ dâng hương để tưởng nhớ công lao của bà và các con. Công lao của bà như vậy nên bà đã được đưa vào hệ thống thánh Chầu trong Tứ phủ.

Đền thờ Chầu Đệ Tứ Khâm Sai

Đền thờ Chầu Đệ Tứ cũng được lập ở nhiều nơi nhưng Phủ Dầy là nơi chính cung thờ Chầu, hiện nay có 2 ngôi đền thờ Chầu Đệ Tứ tại Phủ Dầy:

Một đền thờ Chầu Đệ Tứ thuộc xóm 1 thôn Tiên Hương đây là quê nội của Chầu ngay đằng sau Phủ Chính.

Chính cung thờ Chầu bà Đệ tứ khâm sai tại đền thờ Chầu tại Phủ Dầy Nam Định

Một đền thờ Chầu Đệ Tứ thuộc xóm 2 thôn Tiên Hương đây là quê ngoại của Chầu, ngay mặt đường 56 cách Phủ Chính chừng 1 km.

Ngoài ra còn Đền Cây Thị, Đền Chầu Đệ Tứ thuộc huyện Hà Trung, Thanh Hóa tương truyền là nơi chầu ra trận dẹp giặc và ngoài ra ở Hà Nội còn có  Đền Duyên Trường – Đền Chầu.

Đình Cốc Thượng, xã Hoàng Diệu (Chương Mỹ, Hà Nội) tọa lạc trên thửa đất có hình thế đẹp giữa làng, mặt trước nhìn ra trục đê ven bờ sông Đáy hiền hòa, thơ mộng. Theo cuốn thần phả hiện còn lưu giữ tại Đình, do Hàn lâm Đông các Đại học sỹ Nguyễn Bính phụng soạn năm Hồng Phúc Nguyên niên (1572) và Quản giám Bách thần chi điện Hùng lĩnh Thiếu khanh Nguyễn Hiền phụng soạn năm Vĩnh Hựu lục niên (1740), cho thấy: Đình Cốc Thượng là nơi tôn thờ Chiêu Dung công chúa Lý Thị Ngọc Ba, đã có công với dân, với nước. Bà đã cùng Hai Bà Trưng phất cờ khởi nghĩa đánh tan quân xâm lược Nam Hán phương Bắc, đem lại thái bình cho dân tộc vào thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên (năm 40), làm Thành Hoàng.

Ngày khánh tiệc chầu Đệ Tứ Khâm Sai

Chính tiệc của Chầu Đệ Tứ Khâm Sai là vào ngày 14/03 âm lịch.

Hầu giá Chầu Đệ Tứ Khâm Sai

Chầu Đệ Tứ khi về ngự đồng vào dịp khai đàn mở phủ trong trang phục áo màu vàng, cầm quạt khai cuông rồi thường múa kiếm hoặc khai cờ lệnh, cũng có nơi hầu Chầu về múa quạt, múa mồi hoặc chỉ khai cuông rồi an tọa tùy tập tục từng nơi.

Bản văn Chầu Đệ Tứ Khâm Sai

Đấng Nam thiên nữ trang Nghiêu Thuấn

Đất Sơn Nam có đấng trâm anh

Quê hương An Thái xã danh

Có Chầu Đệ Tứ hách danh còn truyền

Điều thời phụng sắc Hoàng thiên

Ngự đồng ánh bóng khắp miền gần xa

Ra uy sát quỷ trừ tà

Chiêu tài tiếp lộc gần xa cho đồng

Khâm sai tứ phủ tuỳ tòng

Chiêu Dung công chú ngự đồng cứu dân

Trong nghĩa thân ngoài thời nghĩa dưỡng

Nương uy trời độ lượng bao dung

Mặt hoa tươi tốt má hồng

Gồm lo tứ đức tam tòng vẻ vang

Mày ngài tóc phượng vấn vương

Lưng ong má phấn xem càng tốt tươi

Miệng chầu cười trăm hoa đua nở

Đáng lên tài tiên nữ bống lai

Vào tâu ra rộng khoan thai

Đã trong hiển ứng lại ngoài tối linh

Chốn thiên đình ca ngâm chầu chực

Các bộ nàng tiên nữ dâng hoa

Chầu thôi lại trở ra về

Khi ra Thiên Bản lúc về Đồi Ngang

Miếu giữa đường gia ban sắc chỉ

Bốn chữ vàng chính khí nghiêm trang

Lân vờn phượng múa nhà vàng

Thị tòng bộ chúng các nàng đôi bên

Có phen lên thanh sơn tú thuỷ

Hoá phép mầu lục trí thần thông

Quản cai tam phủ công đồng

Quyền chầu coi sóc đền rồng vào ra

Sổ tam toà chép biên sau truớc

Lại sửa sang gương lược trầu cau

Dù ai tiếp cũng khẩn cầu

Quyền chầu ra rộng vào tâu thông hành

Lên thiên đình ngự về thuỷ phủ

Tiến văn chầu kích cổ tam không

Mời chầu trắc giáng điện trung

Hay còn nam bắc tây đông chốn nào

Trên thiên tào còn đang tra sổ

Hay chầu còn đổi số cho ai

Có phen chơi cảnh bồng lai

Hay về An Thái là nơi quê nhà

Có phen ra kinh đô thành thị

Vào kính thiên toạ vị hồng lâu

Rong chơi năm cửa nhà lầu

Hay chơi Phố Mới, cầu Châu, cầu Rền

Lên trên đến Cầu Đông, cầu Giác

Trở ra về Hàng Bạc, Hàng Ngang

Hàng Buồm chầu lại dạo sang

Mã Mây, Phố Mới, Hàng Đường, Đồng Xuân

Dạo chơi khắp hết xa gần

Hàng Đồng, Hàng Thiếc, Hàng Cân, Hàng Đào

Chợ huyện, Chùa Tháp, Đình Ngang

Cấm chỉ, đền Cờn, các vạn dưới sông

Có phen Chầu ngự thuyền rồng

Qua hồ Trúc Bạch lại dong Tây Hồ

Lệnh truyền tiên nữ chèo đua

Qua đền Trấn Võ lên chùa Huyền Thiên

Vực Kim Ngưu có đền An Thái

Cảnh hội đồng có dải Tô giang

Thiên Tích Chầu lại dạo sang

Sai các tiên nàng chầu chực dâng hoa

Phút thôi Chầu chở ra về

Ngự trong bản điện sớm khuya hội đồng

Có phen Chầu ngự đường trong

Dạo khắp phủ tía lầu hồng vào ra

Có phen chơi Đồi Ngang, Phố Cát

Đứng nhởn nhơ bóng mát cây cao

Nghệ An Chầu lại từng vào

Dạo chơi các chốn lầu cao Kinh Thành

Có phen Chầu chực tỉnh Thanh

Sòng Sơn Ba Dội tập tành vui chơi

Thường vãng lai bán hàng chiều khách

Thấy ai là ngang ngược ra tay

Mặc ai phù phép tìm thầy

Thành tâm lễ bái Chầu dày lại tha

Lòng kính chúc hương hoa tịnh thuỷ

Hoá phép màu lục trí thần thông

Kiêm tri tam phủ công đồng

Tốc lai giáng hạ từ trung thay là.